Δανική λογοτεχνία

Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Η Δανική λογοτεχνία (δανικά: Dansk litteratur), είναι η λογοτεχνική παράδοση της Δανίας. Αποτελεί ένα υποσύνολο της Σκανδιναβικής λογοτεχνίας και τα περισσότερα κείμενα της, έχουν γραφτεί στη Δανική, τη Νορβηγική και τη Λατινική γλώσσα. Τα παλαιότερα σωζόμενα κείμενα είναι γραμμένα σε ρουνικές επιγραφές, σε αναμνηστικούς λίθους και άλλα αντικείμενα, μερικά από τα οποία περιέχουν μικρά ποιήματα σε αλληλέγγυους στίχους. Στα τέλη του 12ου αιώνα, ο Σάξων ο Γραμματικός έγραψε το "Gesta Danorum". Κατά τον 16ο αιώνα, η Λουθηρανική Μεταρρύθμιση ήρθε στη Δανία. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής, ο Κρίστιεν Πέντερσεν, μετέφρασε την Καινή Διαθήκη στα δανικά και ο Τόμας Κινγκ συνέθεσε ύμνους. Η ποίηση στη Δανία ξεκίνησε και άνθισε στις αρχές του 17ου αιώνα από τον Άντερς Αρέμπο (1587–1637). Οι προκλήσεις που αντιμετωπίστηκαν κατά τη διάρκεια της απόλυτης μοναρχίας της Δανίας, το 1660, καταγράφονται στο "Jammersminde" από τη Λεονόρα Κριστίνα, η οποία ήταν φυλακισμένη για 20 χρόνια στον Μπλε Πύργο της Κοπεγχάγης. Ο Ludvig Holberg (1684–1754), επηρεασμένος από τις ιδέες του Διαφωτισμού και του Ανθρωπισμού, θεωρείται ο ιδρυτής της σύγχρονης δανικής και νορβηγικής λογοτεχνίας. Η νεοκλασική ποίηση, το δράμα και το δοκίμιο άκμασαν κατά τον 18ο αιώνα επηρεασμένοι από τις γαλλικές και αγγλικές τάσεις. Η γερμανική επιρροή φαίνεται στους στίχους των κορυφαίων ποιητών στα τέλη του 18ου αιώνα, όπως ο Γιόχανς Έγουελντ και ο Γενς Μπάγκεσεν. Άλλοι συγγραφείς του 18ου αιώνα περιλαμβάνουν τον υμνογράφο Χανς Άδολφ Μπρόρσον και τον σατιρικό ποιητή Γιοχάν Χέρμαν Βέσελ.

Κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής της Δανίας (1800–1850), η λογοτεχνία επικεντρώθηκε στη ρομαντική σκέψη, με συγγραφείς όπως ο φιλόσοφος Χένρικ Στέφενς (1773–1845) και ο ποιητής Μπερχαρν Σέβεριν Ίνζμαν (1789–1862). Μία από τις σημαντικότερες μορφές της δανικής λογοτεχνικής κουλτούρας ήταν ο Νικολά Γκρούντβιχ (1783–1872). Ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1805–1875) έγραψε πολλά παραμύθια, μεταξύ 1835 και 1872. Ο Σόρεν Κίρκεγκωρ (1813–1855), ήταν υπαρξιστής φιλόσοφος και θεολόγος της εποχής. Ο Τζενς Πίτερ Γιάκομπσεν (1847–1885), ξεκίνησε το κίνημα του νατουραλισμού στη Δανία, συγγράφοντας ρομαντικά και μελαγχολικά ποιήματα. Η Μοντέρνα τάση (Modern Breakthrough), ήταν ένα σκανδιναβικό κίνημα, επηρεασμένο από τον νατουραλισμό προς τα τέλη του 19ου αιώνα (1870-1890), με επικεφαλής τον Τζόρτζ Μπραντς (1842-1927). Άλλοι συγγραφείς της εποχής ήταν οι Χόγκερ Ντράσμαν (1846–1908), Χέρμαν Μπανγκ (1857–1912) και Σόφους Σκάντορφ (1836–1901).

Ο Χένρικ Ποντόμπινταν (1857–1943), ήταν ο νικητής του βραβείου Νόμπελ το 1917, για τις «αυθεντικές του περιγραφές της σημερινής ζωής στη Δανία». Ο 20ός αιώνας ξεκίνησε με αντιδράσεις ενάντια στο νατουραλιστικό κίνημα, δείχνοντας την αντίθεση του κόσμου της Δανίας προς τον εθνικισμό. Μια εθνική συντηρητική τάση ενσωματώθηκε στα έργα των Καζ Μανκ (1898–1944) και Βάλντεμαρ Ρόρνταμ (1872–1946). Ο σύγχρονος ρεαλισμός ασκήθηκε από τους Μπανγκ και Γιάκομπσεν. Ο κοινωνικός ρεαλισμός ασκήθηκε από τους Χανς Κιρκ (1898–1962) και Μαρτιν Άντερσεν Νεξο (1869–1954). Οι Jeppe Aakjær (1866–1930), Johannes Jørgensen(1866–1956) και ο βραβευμένος με Νόμπελ, Johannes V. Jensen (1873–1950) έφεραν μια νέα διάσταση στη δανική λογοτεχνία. Η Κάρεν Μπλίξεν (1885–1962), η οποία χρησιμοποίησε επίσης το ψευδώνυμο "Isak Dinesen", είναι αξιοσημείωτη για τα απομνημονεύματά της (Out of Africa, 1937).

Σημαντικοί συγγραφείς μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ύπηρξαν οι Tove Ditlevsen (1917–1976), Klaus Rifbjerg (1931–2015), Dan Turèll (1946–1993), Leif Davidsen (γεν. 1950), Bjarne Reuter (γενν. 1950), Peter Høeg (γεν. 1950), Jens Christian Grøndahl (γεν. 1959), Benny Andersen (1929–2018), Anders Bodelsen (1937–2021), Elsebeth Egholm (γεν. 1960), Christian Kampmann (1939–1988), Dea Trier Mørch (1011), Jakob Ejersbo (1968–2008), Jussi Adler-Olsen (γεν. 1950) και Birgithe Kosovic (γεν. 1972). Μεταξύ των πιο επιτυχημένων συγγραφέων του σήμερα είναι ο Leif Davidsen που γράφει συναρπαστικές κατασκοπευτικές ιστορίες με πολιτικές προεκτάσεις, ο Bjarne Reuter με τα συναρπαστικά μυθιστορήματά του για νεότερους αναγνώστες και ο Jens Christian Grøndahl, του οποίου οι ιστορίες αγάπης με ψυχολογική ανατροπή συμπεριλαμβανομένων των "Silence in October" και "An Altered Light", άφησαν εποχή.

Μεσαίωνας

Η πρώτη βιβλιογραφία της Δανίας εμφανίστηκε σε επιγραφές, χρησιμοποιώντας το ρινικό αλφάβητο, που ήταν γρατσουνισμένο σε πέτρα ή λαξευμένο σε μέταλλο, κυρίως επιτάφια πολεμιστών, βασιλιάδων και ιερέων που περιστασιακά είχαν σύντομα ασυμμετρητικούς αλφαιστικούς στίχους στο πνεύμα των Βίκινγκ. Ρανικές επιγραφές χρησιμοποιήθηκαν στη Δανία περίπου το 250, αλλά οι περισσότερες από αυτές, διατηρούνται από το 800 έως το 1100. Με την εισαγωγή του Χριστιανισμού, τα Λατινικά έγιναν η κυρίαρχη λογοτεχνική γλώσσα. Η πρώτη σημαντική συμβολή της Δανίας στην παγκόσμια λογοτεχνία - η Gesta Danorum (γραμμένο μεταξύ 1185 και 1222, «Οι πράξεις των Δανών», Eng. Trans. Η ιστορία των Δανών) του Σάξωνα Γραμματικού- γράφτηκε στα Λατινικά. Οι μεσαιωνικές μπαλάντες της Δανίας είναι από τις πιο σημαντικές στην Ευρώπη. Τα 539 είναι γνωστά σε περισσότερες από 3.000 εκδόσεις, αλλά σχεδόν όλες καταγράφηκαν μετά το τέλος του Μεσαίωνα, με την πρώτη έντυπη έκδοση να εμφανίζεται το 1591.

16ος Αιώνας

Το 1536, η μεταρρύθμιση πραγματοποιήθηκε στη Δανία και οι αρχές του 16ου αιώνα χαρακτηρίστηκαν από πολλά φυλλάδια υπέρ ή κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Η αναγέννηση έκανε αισθητή την επιρροή της και στη Δανία. Ο Christiern Pedersen ήταν ο πιο εξέχων ανθρωπιστής που υποστήριξε τη μεταρρύθμιση. Επεξεργάστηκε το Gesta Danorum από τον ιστορικό Saxo Grammaticus του 13ου αιώνα, μετέφρασε τη Νέα Διαθήκη στα Δανικά, προσάρμοσε τα φυλλάδια του Martin Luther στα Δανικά και συμμετείχε σε μια μετάφραση ολόκληρης της Βίβλου (1550). Ο Poul Helgesen ήταν αντίπαλος της Λουθηρανικής μεταρρύθμισης και ο Hans Tausen εκπρόσωπός του. Το Βιβλίο Επισκέψεων του Λουθηρανού επισκόπου Πεντερ Παλλάδιος, είναι ένα σημαντικό λογοτεχνικό έγγραφο. Οι δύο πιο σημαντικοί ιστορικοί ήταν ο Anders Sørensen Vedel, ο οποίος μετέφρασε το Gesta Danorum στα Δανικά το 1575 και ήταν επίσης ο εκδότης και συντάκτης της πρώτης συλλογής δανέζικων μεσαιωνικών μπαλάντων (1591), και ο Άριλντ Χούφελντ.

Η Λογοτεχνική αναγέννηση

Η λογοτεχνική αναγέννηση έφτασε στη Δανία το 1600, οδηγώντας σε αυστηρή προσήλωση στα κλασικά πρότυπα και σεβασμό στην εξουσία σε πολιτικά, θρησκευτικά και λογοτεχνικά θέματα. Στη θρησκευτική λογοτεχνία κυριαρχούν τα λατινικά δογματικά φυλλάδια που αντικατοπτρίζουν τις δεισιδαιμονίες του αιώνα. Ο Ole Worm έγινε διάσημος για το βιβλίο του σχετικά με τις επιγραφές, Monumenta Danica (1643). Οι Thormod Torfaeus και Árni Magnússon παρουσιάζουν τη μελέτη της Παλαιάς Νορβηγικής λογοτεχνίας. Ο Peder Hansen Resen επεξεργάστηκε και μετέφρασε μερικά από τα ποίηματα του Old Norse Edda και ο Erik Pontoppidan με τον Peder Syv παρουσίασαν τη γλωσσική μελέτη των Δανών.

Η δανική ποίηση τον 17ο αιώνα έτεινε να ακολουθεί την κλασική δουλειά και οι αγαπημένες μορφές ήταν το εξάμετρο, η αλεξανδρίνη και το σονέτο. Η απλότητα στα ποιήματα εκείνης της εποχής, αποφεύγεται σκόπιμα. Η ακρίβεια είναι το κυρίαρχο στυλ. Ο Άντερς Αρέμπο μεταφράζει τους ψαλμούς και έγραψε το "Εξαήμερο" (1661), μια δανική έκδοση του Γάλλου ποιητή του 16ου αιώνα, Guillaume du Bartas της La Σεμέν. Ο αιώνας ήταν πλούσιος όσον αφορά την περιστασιακή ποίηση. Τα διδακτικά και ποιμαντικά ποιήματα ήταν επίσης κοινά. Ο Anders Bording, εκθέτης της δανικής μπαρόκ ποίησης, ήταν επίσης ο ιδρυτής της πρώτης δανικής εφημερίδας, Den danske Mercurius (από το 1666), στο οποίο οι ειδήσεις εμφανίστηκαν σε ρυθμικές αλεξανδρίνες. Ένας πραγματικά μεγάλος ποιητής της περιόδου, ήταν ο Τόμας Κίνγκο, ένας ανώτατος κύριος σχεδόν σε κάθε είδος ποίησης. Οι ύμνοι του αντικατοπτρίζουν έναν βίαιο, παθιασμένο χαρακτήρα, κοσμικό και βαθιά θρησκευτικό.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[1]The American Cyclopædia (1879)/Denmark, Language and Literature.